De Nederlandse wetenschapper Jeroen van der Sluijs analyseerde met 28 andere wetenschappers 800 wetenschappelijke artikelen die de laatste twintig jaar over systemische pesticiden zijn gepubliceerd. De conclusies: neonicotinoïden en fipronil blijven vaak lange tijd in gevaarlijke hoeveelheden in het milieu aanwezig, en schaden vele organismen die niet tot de ‘doelgroep’ behoren.
Toen Rachel Carson in 1962 met haar boek Silent Spring de wereld attent maakte op de gevaren van synthetische pesticiden, kreeg ze eerst de chemische industrie over zich heen, en later heel erg gelijk. DDT werd uitgebannen en staat sindsdien voor alles wat mis kan gaan in een door de industrie gestuurde landbouw. Nu lijkt de geschiedenis zich te herhalen.
Vogelsterfte
Begin juli bleek onomstotelijk dat de introductie van een nieuwe generatie pesticiden samenhangt met de afname van de vogelstand in Nederland: een voorbode van Carsons stille lente, waarin pesticiden vogels het zwijgen hebben opgelegd. Nu gaat het om de zogeheten systemische middelen, waarmee men zaden coat en die doordringen in alle onderdelen van de plant.
De onderzoekers van de Radboud Universiteit en Sovon concludeerden dat de neonicotinoïden een sneeuwbaleffect kunnen hebben in ecosystemen: ze doden niet alleen plaaginsecten maar schaden de hele voedselketen, inclusief vogels.
Neonicotinoïden
Dat is precies de focus van de Taskforce on Systemic Pesticides, die afgelopen juni een baanbrekend rapport uitbracht: Conclusions of the Worldwide Integrated Assessment on the risks of neonicotinoids and fipronil to biodiversity and ecosystem functioning. Het is de eerste poging tot synthese van de stand van de kennis op dit terrein. Een groep van 29 multidisciplinaire wetenschappers, waaronder Jeroen van der Sluijs, analyseerden 800 wetenschappelijke artikelen die de laatste twintig jaar over het onderwerp wereldwijd zijn gepubliceerd.
De conclusies: zelfs als men neonicotinoïden en fipronil volgens de voorschriften toepast, blijven ze vaak lange tijd in gevaarlijke hoeveelheden in het milieu aanwezig, en schaden vele organismen die niet tot de ‘doelgroep’ behoren. Ze worden op grote schaal over de hele wereld gebruikt en spoelen uit in het oppervlaktewater en in zee, blijven lang in de bodem aanwezig, en dwarrelen door de lucht bij sproeien en na omzetting van bouwland. De afbraakproducten zijn zelden onderwerp van onderzoek, net zomin als de indirecte gevolgen op ecosystemen.
Verstoorde ecosystemen
Tot nu toe richtten critici hun pijlen vooral op de schadelijke effecten van deze pesticiden voor bijen, maar het blijkt dat ook andere bestuivers en organismen als microben, aardwormen, hagedissen, vogels en vissoorten eronder lijden en hun rol in ecosystemen niet goed kunnen spelen.
Denk aan bestuiving, waterzuivering, bodembeluchting, eten en gegeten worden, natuurlijke plaag- en onkruidbestrijding en zaadverspreiding, al die activiteiten die er gezamenlijk voor zorgen dat leefgemeenschappen veerkrachtig en divers blijven. En dan hebben we het nog niet eens over de schoonheid en ontspanning die mensen in de natuur vinden.
In de EU zijn neonicotinoïden inmiddels verboden voor bloeiende planten, maar in Nederland is 85 procent van het gebruik van het middel Imidacloprid uitgezonderd van het verbod. In de VS heeft de Environmental Protection Agency – opgericht in de slipstream van Silent Spring – neonicotinoïden toegelaten. In het algemeen houdt toelating te weinig rekening met de context van het gebruik, zoals de interactie van deze pesticiden met andere middelen en andere belastende factoren als ziekten en voedselschaarste.
De onderzoekers stellen vast dat er nog enorme gaten zijn in de kennis over gebruik en gevolgen van systemische pesticiden. Zo zijn slechts op 4 van de 25.000 bijensoorten giftests uitgevoerd en zijn er, gezien de schaal van het gebruik, bizar weinig onderzoeken naar de netto winst van het gebruik op gewassen. Maar één ding staat vast: “In plaats van de voedselproductie te beschermen, bedreigt het gebruik van neonicotinoïden juist de infrastructuur die deze mogelijk maakt.”
Afgelopen juli bracht het WIA ook het rapport Risks of large-scale use of systemic insecticides to ecosystem functioning and services uit.
Recente reacties