De milieuorganisatie Sea Shepherd bindt ook deze winter de strijd aan met illegale walvisjagers. Geert Vons is aan boord van een van de schepen. “Met een paar schepen erbij kun je de hele walvisjacht tegenhouden.”
Geert Vons, directeur van Sea Shepherd Nederland, moet nog pakken als ik hem eind december spreek in het voormalige Volkskrantgebouw in Amsterdam. De volgende dag vliegt hij naar Australië om aan boord te gaan van de Bob Barker, een van de drie schepen waarmee Sea Shepherd tot eind februari de Japanse walvisjacht bij Antarctica wil dwarsbomen.
De temperatuur in zijn kantoor aan de Wibautstraat is alvast arctisch. Behalve een tafel met zijn laptop en mobieltje staan er in de ruimte een paar van zijn schilderijen, wat dozen t-shirts en trays met energiedrankjes (“gekregen van een sponsor”).
Wat ga je aan boord precies doen?
“Ik sta op de brug, samen met Alex Cornelissen, Nederlanders onder elkaar. Een paar jaar geleden ging ik, omdat ik motor rij, op de jetski om afleidingstactieken met rookbommen te oefenen. Dat bleef bij trainen. In de Zuidelijke Oceaan trainde ik tussen de ijsschotsen, toen aan twee kanten walvissen gingen meespringen. Eerst schrik je van het geluid, maar het is prachtig. Later kwam ik op de brug terecht, als ijswacht. Vooral het pizza-ijs, allemaal kleine schotsjes, dat red je niet op de radar. Je moet goed kijken. Dat met het team doen, vind ik een van de mooiste dingen. En het beschilderen van de schepen.”
Hoe raakte je bij Sea Shepherd betrokken?
“Ik las een artikel over het rammen van het schip Whales Forever door de Noorse kustwacht in 1994. Ik werd enthousiast maar dacht: wie zit er nou op mij, student en kunstenaar, te wachten? Een paar jaar later zat Paul Watson in voorarrest in Lelystad en heb ik hem bezocht. Hij kwam daarna naar mijn atelier. Ik heb de logo’s ontworpen voor Sea Shepherd en ben er zo via de creatieve hoek terechtgekomen.
sea Shepherd wil internationale wetten en verdragen handhaven om schildpadden, dolfijnen, haaien, zeehonden en walvissen te beschermen. Al jarenlang jaagt Japan binnen de grenzen van een walvisreservaat, de Southern Ocean Whale Sanctuary, dat is verboden. Ze maken gebruik van fabrieksschepen die op zware diesel varen, dat is daar eveneens verboden. Ze tanken het schip bij in het natuurreservaat, ook dat is verboden. Geen enkele overheid treedt hier tegen op. En wat er in internationale wateren gebeurt, waar het grootste gedeelte van die reservaten ligt, schuift iedereen naar elkaar af. Het is zó afgelegen, wat niet weet dat niet deert.
We zijn een wetshandhavende organisatie. We hebben ook een dubbele kant, want we hebben een doodshoofd in het logo. Ons logo is een een piratenvlag, in het Engels heet de illegale walvisjacht pirate whaling. En laten we eerlijk zijn, een vlag met een roosje ofzo, dat schrikt niet af. Het is gedeeltelijk een spel.
In een paar jaar is er veel veranderd. De meeste mensen hebben inmiddels van ons gehoord: ‘zijn dat niet die gasten van Whale Wars?’ Door de media-aandacht, en door de film The Cove (de baai) over de dolfijnenjacht, neemt de druk op Japan steeds meer toe. Een almaar groter publiek beseft dat walvisvangst, het afslachten van dolfijnen, klimaatverandering, het opwarmen van de oceaan, allemaal samenhangt.”
Hoe heeft het doden van vissen te maken met het opwarmen van de zee?
“Hoe meer vis je uit de zee haalt, hoe minder vissenpoep er in de zee komt, met calciumcarbonaat dat CO2 bindt. Het verstoort het evenwicht. Zoals Paul Watson zei op een sponsorbijeenkomst in Amsterdam: je kunt de aarde vergelijken met een ruimteschip, en we zijn met z’n allen heel hard bezig om de bemanning uit te moorden.”
Jullie schepen, de Bob Barker en Steve Irwin varen onder Nederlandse vlag. Waarom?
“Nederland hecht veel waarde aan de vrijheid van meningsuiting en het recht van demonstratie. En Nederland heeft verdragen over natuurbehoud en bescherming ondertekend. In december 2009 wilde de Japanse overheid vanwege onze acties dat Nederland de vlag van de Steve Irwin introk. Dat is niet gelukt, want we voldoen gewoon aan de wet. Daarom kwam de staatssecretaris met een wijziging van de Zeebrievenwet. Die is controversieel verklaard door de Kamer. (Het
kabinet Rutte kondigde in januari echter aan de wijziging vóór de zomer te willen doorvoeren – MV). In dezelfde tijd heeft Japan ook druk uitgeoefend op Togo, waar de Bob Barker toen nog geregistreerd stond. In Togo waren ze wel gevoelig voor die druk.
Een van mijn belangrijkste taken, naast het onderhouden van het contact met de Postcodeloterij, is te zorgen dat de scheepsregistratie in Nederland blijft.”
Sea Shepherd focust zich op enkele soorten die gered moeten worden. Is dat de beste strategie om ecosystemen te beschermen?
“We hebben maar een paar schepen. Dan is dit het makkelijkst. We krijgen nu wel meer middelen. We hebben begin 2010 een walviscampagne met drie schepen bij Antarctica gedaan, in de zomer zijn we naar de Middellandse Zee geweest, we zijn naar de Faröer eilanden geweest, nu in Taji, en alweer een walviscampagne. Dat is ongekend in een jaar.
Gelukkig zijn er andere organisaties om overheden te bewerken. Die hebben hele apparaten met juristen en van alles en nog wat. Er is maar één club die met een aantal schepen gewoon zorgt dat er puur concreet iets gebeurt. De druk op Japan was er nooit gekomen als er alleen e-mailverkeer was geweest en gesprekken tussen mensen in pakken met stropdassen.”
Waar komt uiteindelijk de oplossing vandaan?
“Sinds 1986 is er een moratorium op de walvisjacht, maar er wordt nog steeds gejaagd. Praten is goed, maar voor de walvissen die tussentijds worden afgeslacht heeft het weinig zin. Je hebt een combinatie nodig: zinnige lange termijnbesprekingen, en nu direct een schip dat ter plaatse ingrijpt.
De internationale walviscommissie IWC is een zinloos instituut. De afspraken zijn vrijwillig en zonder sancties. Japan geeft ontwikkelingshulp aan arme landen in ruil voor hun stem op het IWC. Dat heeft Greenpeace recent heel mooi op een rijtje gezet in het rapport Japan’s vote buying.”
Sea Shepherd zegt een geweldloze organisatie te zijn, maar claimt ook tien schepen te hebben laten zinken. Hoe geweldloos is dat?
“De definitie van geweld baseren we op Martin Luther King, zoals ik dat begrepen heb van Paul: hoe kun je gewelddadig zijn tegen een object dat gemaakt is om af te slachten, te moorden? Het onklaar maken van stalen voorwerpen, kun je dat gewelddadig noemen? Ik denk het niet.
Als het er ook maar op lijkt dat er levensgevaarlijke situaties ontstaan, dan zullen we zoiets niet doen. De walvisjagers reageren wel steeds venijniger. Maar alles wat wij de afgelopen campagnes hebben gedaan, is gooi en met boterzuur en we hebben geprobeerd een stuk touw tussen de schroef te krijgen. Ze mogen gewoon niet in die walvisreservaten zijn. Punt.”
Je accepteert het risico dat er wat kan misgaan.
“Tuurlijk, alles kan misgaan. Ik kan hier ook onder een auto terecht komen.”
De consequenties ver weg op zee kunnen groter zijn dan hier in de Wibautstraat.
“Daarom moeten er juist meer schepen bij komen. Natuurlijk, er kunnen ongelukken gebeuren. We werken met vrijwilligers aan boord. Iemand kan uitglijden, overboord gaan, onderkoeld raken en dood gaan. Kan gebeuren.”
Hoe belangrijk is de veiligheid van de vrijwilligers voor Sea Shepherd? In afleveringen van Whale Wars is te zien hoe mensen in het heetst van de strijd een boot te water moeten laten zonder geoefend te hebben.
Mompelt: “Hou op schei uit.” Dan: “Er zijn genoeg dingen fout gegaan. Bootjes die zonder werkende radio wegvaren. Je hebt te maken met vrijwilligers. We proberen het beste wat we kunnen met de mensen en de middelen die we hebben. Voor sommige mensen is zeeziekte al een grote hindernis. En dan moet je nog actievoeren. Je weet als je je aanmeldt dat je risico’s neemt, die je accepteert.”
De Inspectie Verkeer en Waterstaat heeft gesprekken met jullie gehad over jullie actiemethoden en de aanvaringen vorig jaar. Sea Shepherd moet zich aan de regels om aanvaringen te voorkomen houden, vindt de inspectie.
“Het aanvaringsreglement is heel wazig. ‘Goed zeemanschap’, ‘voldoende afstand houden’ wat is dat? Er zou bij de vorige campagne niet alles aan gedaan zijn om een aanvaring te voorkomen. OK, zakelijk gezien hebben ze daar een punt.”
Is het lastig de Postcodeloterij en hun achterban overtuigd te houden van jullie goede bedoelingen?
“Helemaal niet! Sterker nog, zij kwamen naar ons toe. Wij hebben geen last van een kritischer houding van het publiek tegenover milieuorganisaties. De reden van onze acties wordt steeds duidelijker voor mensen.”
Wat voor keuzes maak je zelf in het dagelijks leven?
“In principe eet ik geen vlees of vis, tenzij het toevallig ergens in zit. Voor soja wordt ook oerbos gekapt. Dus het is heel moeilijk. Ik rij wel motor. Ik vlieg naar Australië. Onze schepen varen op fossiele brandstof. Aan bepaalde dingen ontkom je niet. Van niks doen wordt niemand beter.”
Hoe is Paul Watson als kapitein?
“Het is een heel intelligente en gedreven man. Als je hem persoonlijk ontmoet is hij bijna verlegen. Maar Sea Shepherd wordt nadrukkelijk door hem geleid, hij zegt waar het op staat. We zijn geen democratie, dat is ook niet de bedoeling. We zijn allemaal pionnen in het grotere plaatje. We hebben een duidelijk doel, en een duidelijke tactiek. Iemand die een andere mening heeft, prima, maar dan moet je je eigen ding doen.”
Paul Watson en Greenpeace hebben flinke meningsverschillen over campagnemethodes. Watson laat zich hierover in vijandige bewoordingen uit. Waarom?
“Soms is dat inderdaad niet tactisch. Maar als Greenpeace fondsen werft onder het motto ‘help ons de walvisjacht te stoppen’, miljoenen binnenhaalt, en het jaar erop geen enkel schip naar Antarctica stuurt, dan heb ik daar ook moeite mee. Met een paar schepen erbij kun je de hele walvisjacht tegenhouden. De Japanse vloot bestaat uit minder dan tien schepen.”
Wat moet de Nederlandse overheid doen?
“Nederland kan een veel sterker standpunt innemen bij overtredingen van IWC-afspraken en -verdragen. Maar dat zijn niet de prioriteiten op haar agenda. De overheid is erg op de korte termijn gericht. Maak ambtstermijnen van tien jaar in plaats van vier jaar! Dan heeft alles de kans om uit te kristalliseren. De meeste problemen zijn niet meer landsgebonden, maar mondiaal.
Zolang Nederland, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland hun eigen dingen blijven doen zal er niks veranderen. Een walvis zwemt door alle wateren heen. En klimaatverandering houdt ook niet op bij de landsgrenzen.”
Geef een reactie