Vandaag gaat in Den Haag het Monsanto Tribunaal van start. Tegenstanders van biotech- en chemiereus Monsanto willen het bedrijf ter verantwoording roepen voor mensenrechtenschendingen, misdaden tegen de menselijkheid en ecocide. Een officiële rechtszaak is het niet, maar de campagne moet wel de weg effenen voor juridische stappen tegen het bedrijf in de toekomst.
“Het Monsanto Tribunaal is een rechtszaak van het publiek tegen misdaden tegen de aarde. Tegen de misdaad te denken dat Monsanto het zaad uitvond, en het leven kan bezitten.” Vandana Shiva, eco-feminist en voorvechtster van agro-ecologie kondigde op 12 februari het Monsanto Tribunaal al aan. Ze is, samen met documentairemaker Marie-Monique Robin (The World According to Monsanto) en andere activisten initiatiefnemer van het Tribunaal, dat doorloopt tot en met zondag 16 oktober.
Biotechbedrijf Monsanto is een zaden- en chemiegigant die we vooral kennen van gentechgewassen, Roundup bestrijdingsmiddelen en controversiële aanvragen van patenten op alledaagse gewassen. Deze multinational staat symbool voor de industriële landbouw. Volgens Marie-Monique Robin is dat de belangrijkste reden om het bedrijf aan te klagen. De aanklacht luidt dat de industriële landbouw die Monsanto voorstaat het milieu schaadt, boeren hun recht om zelf hun zaden te produceren ontneemt en tot klimaatverandering en verlies van biodiversiteit leidt. De initiatiefnemers klagen het bedrijf ook aan omdat het gegevens achter zou houden, het publiek misleidt en onafhankelijke wetenschappers onder druk zou zetten.
Het Monsanto tribunaal is geen officiële juridische rechtszaak maar een campagne om de wandaden van het bedrijf aan de kaak te stellen, legt Olivier De Schutter uit. De Schutter is voormalig rapporteur van de VN voor het recht op voedsel, hoogleraar aan de universiteit van Leuven en lid van het VN comité voor economische, sociale en culturele rechten. Hij ondersteunt het Monsanto tribunaal als privépersoon.
Juridische basis
Ook de rechters van het tribunaal werken op persoonlijke titel mee. En dat zijn niet de minsten: de Senegalese rechter Dior Fall Sow, voormalig advocaat-generaal bij het Rwandatribunaal, de Belgische Francoise Tulkens, voormalig vice-president van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de Indiase Upendra Baxi, voormalig president van de Indiase Vereniging voor Internationaal Recht.
Zij zullen de getuigenissen horen van slachtoffers van activiteiten van Monsanto en die beoordelen op basis van bestaande internationale VN-afspraken, zegt De Schutter. Die afspraken zijn de Guiding Principles on Business and Human Rights van 2011 en het statuut van Rome dat het Internationaal Strafhof in Den Haag tot stand bracht in 2002. “Net als bij een echte rechtszaak zal het bewijs door de juristen onderzocht worden, zullen getuigen onderworpen worden aan een kruisverhoor, en zullen de beste wetenschappelijke studies gebruikt worden. Maar het blijft een geënsceneerd tribunaal.”
Mensenrechten
Ondanks dat dit geen rechtsgeldigheid heeft, is toch is belangrijkste doel van het tribunaal om meer juridische basis te creëren voor zaken tegen Monsanto. De Schutter: “Er loopt al een aantal zaken tegen Monsanto voor nationale rechtbanken in verschillende delen van de wereld. Maar meestal gaat het daarbij om schadeclaims na het gebruik van gif of gmo-gewassen van het bedrijf, en niet om mensenrechten. Veel rechtbanken zijn niet voldoende toegerust om te zien dat er een patroon zit in het gedrag van Monsanto dat in strijd is met de mensenrechten. Dát willen we duidelijk maken.”
De mensenrechten die Monsanto mogelijk schaadt zijn het recht op een veilig en schoon milieu, het recht op voedsel en het recht op gezondheid. Ook het recht op vrije beoefening van de wetenschap staat op het spel, zegt De Schutter. “Er zijn veel gevallen van wetenschappers die in goed vertrouwen onafhankelijk onderzoek deden naar de gevolgen van gmo’s of bestrijdingsmiddelen van Monsanto die bedreigd en geïntimideerd zijn, of hun subsidies verloren, aangesproken werden door de managers van hun universiteit, of zelfs ontslagen zijn. Dat is gebeurd in Aberdeen, Berkeley en Parijs. Misschien weten we nog niet precies de effecten van gmo voedsel. Maar we weten wel dat wetenschappers er geen onafhankelijk onderzoek naar mogen doen.”
Ecocide
Het tribunaal wil ook onderzoeken of Monsanto aangeklaagd kan worden voor misdaden tegen de menselijkheid. Het bedrijf produceerde namelijk het gif Agent Orange dat door de VS in de Vietnamoorlog werd gebruikt. Tot slot wil het Tribunaal bekijken of ecocide een grond zou kunnen zijn voor vervolging van bedrijven als Monsanto, bijvoorbeeld door het internationaal strafhof in Den Haag. Dat Monsanto tegenwoordig producent is van Roundup, een zeer veel gebruikte herbicide dat in verband wordt gebracht met bijensterfte, biedt openingen. Een van de ingrediënten van Round Up is glyfosfaat, een middel dat door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vorig jaar op de lijst van kankerverwekkende middelen werd gezet. Ecocide is momenteel niet erkend als misdrijf in het internationale recht (zie ons interview met advocaat Polly Higgins).
Het Tribunaal zal worden gelivestreamd, zie Monsanto-tribunal.org
Recente reacties